Rusland grijpt mannen van straat om te vechten in Oekraïne
“Ik heb geen idee waarom ze hem hebben meegenomen”, zei Alexei, die, net als tientallen anderen in het kantorencomplex, werd opgepakt en naar het dichtstbijzijnde militaire rekruteringskantoor werd gebracht, als onderdeel van een harde nieuwe fase in de Russische opmars.
In steden en dorpen in heel Rusland duiken mannen in de strijdbare leeftijd onder om de ambtenaren te ontwijken die hen grijpen en sturen om te vechten in Oekraïne.
Politie en militaire persbendes hebben de afgelopen dagen mannen van de straat en buiten metrostations geplukt. Ze loerden in lobby’s van flatgebouwen om militaire dagvaardingen uit te delen. Ze hebben kantoorgebouwen en hostels overvallen. Ze zijn cafés en restaurants binnengevallen en de uitgangen geblokkeerd.
Bij een voor zonsopgang opruiming op de slaapzalen van het bouwbedrijf MIPSTROY1 op donderdag, namen ze meer dan 200 mannen mee. Zondag hebben ze tientallen mensen opgepakt in een opvangcentrum voor daklozen in Moskou.
De persbendes lijken willekeurig neer te strijken. Het is angstaanjagend – en soms komisch lukraak. Alexei, een pacifist van in de 30, woont samen met zijn kat en, totdat hij in Rusland werd weggesleept, genoot hij ervan om met vrienden in bars, cafés en parken rond te hangen, naar concerten te gaan en zijn volgende vakantie in Europa te plannen. (Hij en anderen in dit rapport spraken op voorwaarde dat zijn achternaam niet werd vermeld uit bezorgdheid voor zijn veiligheid. De Washington Post heeft de inval bevestigd, maar kon de door hem verstrekte details niet onafhankelijk verifiëren.)
Een ambtenaar viel dinsdag het kantoor van Alexei binnen. Twee politieagenten en verschillende militairen in burger kwamen aan en eisten zijn identificatie. Ze bevalen hem om stilletjes met hen mee te gaan “of we zullen geweld gebruiken”, zei hij.
“Ik was in paniek”, zei hij. ‘Ik was nog nooit eerder vastgehouden. Iedereen weet dat als je in Rusland wordt vastgehouden door de politie, dat heel erg is.”
Lijden massale militaire slachtoffers en herhaalde nederlagen in Oekraïne, is Rusland begonnen met het kannibaliseren van zijn mannelijke bevolking. De scherpzinnige experts op de staatstelevisie eisen meer Oekraïens bloed en meer opoffering van Russische mannen die naar eigen zeggen te gewend zijn geraakt aan een zacht leven.
Maar de nieuwe fase van Poetins mobilisatie dreigt de stilzwijgende steun van de Russen voor de oorlog en zelfs zijn gefabriceerde populariteit te deuken – en zou sociale onrust kunnen veroorzaken. Met name in Moskou en St. Petersburg, grote steden die tot nu toe grotendeels onaangetast zijn gebleven door de oorlog.
Meer dan 300.000 Russische mannen en hun families zijn Rusland ontvlucht sinds de mobilisatie, zo blijkt uit rapporten uit buurlanden. Autoriteiten hebben mobilisatiepunten bij grensovergangen opgezet om vertrek te voorkomen. Vele anderen willen vertrekken na het zien de agressieve politie-invallen en de eerste meldingen van de nieuw ingelijfde mannen die in de oorlog zijn omgekomen.
Activist Grigory Sverdlin, die Rusland verliet en in Georgië woont, lanceerde deze maand een organisatie, Go By The Forest, om mannen in Rusland te adviseren over het vermijden van dienstplicht. Hij zei dat de groep in 11 dagen 2.700 mannen heeft geraadpleegd en 60 dienstplichtige mannen heeft verteld hoe ze zich in Oekraïne moeten overgeven. Minstens acht zijn erin geslaagd, zei hij.
“Het is duidelijk dat mensen erg gestrest zijn omdat ze bang zijn dat ze worden gedwongen om andere mensen neer te schieten”, zei Sverdlin. “Dus mensen zijn niet alleen bang voor zichzelf, maar ook om deel te nemen aan deze onrechtvaardige oorlog.”
Yevgeny, 24, zegt zijn baan als monteur op en verstopt zich in de datsja van een familielid, ver van Moskou. Hij heeft zijn profielen op sociale media verwijderd en het contact met vrienden verbroken. Hij brengt zijn dagen door met werken in de tuin, gaat vroeg naar bed en kijkt veel YouTube.
“Ik wil geen mensen vermoorden, en ik wil ook niet vermoord worden, dus ik moet nu echt rustig blijven”, zei hij. “Maar ook hier voel ik me niet veilig. We leven in een tijd dat uw buren over u kunnen rapporteren. Ze zouden de politie kunnen bellen en zeggen dat er een jonge kerel in dit huis verblijft terwijl hij tegen fascisten in Oekraïne zou moeten vechten.”
Yevgeny heeft de oorlog nooit gesteund. Nu is hij gestopt met rijden uit angst om door de politie te worden aangehouden. Hij kan Rusland niet verlaten, omdat hij geen paspoort heeft, en zelfs naar de winkel in het kleine dorp gaan voelt riskant.
“Ik ben in paniek en mijn moeder is erg nerveus”, zei hij. “Ik ben gestrest en ik ben depressief. Ik probeer er niet aan te denken hoe lang dit kan duren, want je kunt gek worden.”
Twee van zijn vrienden zijn slechter af. Ze werden eind vorige maand opgeroepen, zei hij, en zijn met weinig training op weg naar het front.
“Ik heb een paar vrienden die de oorlog steunden in de overtuiging dat er nazi’s zijn die arme Oekraïners vermoorden en dat Oekraïners moeten worden bevrijd enzovoort. Maar ze veranderen hun mening na de mobilisatie. Ze zijn begonnen met het stellen van vragen en surfen op het internet voor informatie”, zei Yevgeny.
‘Ze willen niet dood, vooral niet als je niet begrijpt waarom je zou moeten sterven’, zei hij. “Wat is het nut?”
De Russische president Vladimir Poetin zei vrijdag dat 222.000 van de 300.000 doelwitten waren opgeroepen en dat het proces binnen twee weken zou zijn afgerond. Pro-war hardliners houden vol dat een tweede ronde nodig zal zijn.
De invallen in Moskou en St. Petersburg waren zeer controversieel, deels omdat de steden relatief weinig slachtoffers hebben gemaakt in Oekraïne. De last van de strijd is grotendeels gedragen door kleine etnische groepen en laagopgeleide mannen uit verarmde plattelandsgebieden.
In een teken dat de regering vreest voor een groeiende stedelijke reactie op de invallen, zei Andrei Klishas, een hooggeplaatst lid van Poetins partij Verenigd Rusland, vrijdag dat de dienstplichtritten illegaal waren.
“Het is ontoelaatbaar om iedereen willekeurig op straat te pakken”, zei hij.
Anti-oorlogsgevoelens zouden kunnen verharden als de lichamen van soldaten die slechts enkele weken eerder waren ingezet, naar huis terugkeren om begraven te worden. Alexei Martynov, het 29-jarige hoofd van een Moskouse regeringsafdeling, werd op 23 september gemobiliseerd en op 10 oktober vermoord. Hij werd vorige week begraven. Vijf soldaten uit de zuidelijke Oeral, gemobiliseerd op 26 en 29 september, werden begin oktober gedood in Oekraïne, meldden de autoriteiten in Tsjeljabinsk.
Een kameraad van de Tsjeljabinsk-mannen die een overweldigende Oekraïense aanval overleefden, belde een vriend en beschreef wat er gebeurde, volgens het transcript van een telefoongesprek dat werd gepubliceerd door BBC News Russian. Hij zei dat hij geen training had gehad. Toen hij vluchtte, zei hij, lagen overal lijken.
“We kwamen daar de eerste dag aan, hadden nog nooit een schot gelost, en ze stuurden ons, net als vlees, rechtstreeks naar een aanvalseenheid, met twee granaatwerpers. Ik had in ieder geval de instructies voor het gebruik ervan gelezen.” Op dag 3 bevonden de soldaat en zijn kameraden zich in loopgraven aan de frontlinie.
Bijna dagelijks duiken op Russische sociale media video’s op van dienstplichtige soldaten, boos omdat ze geen fatsoenlijke uniformen, wapens, training of onderkomen hebben gekregen. Getuigenissen over mannen die zouden moeten worden vrijgesteld om te worden gestuurd om te vechten, zijn gebruikelijk. Aleksei Sachkov, een 45-jarige arts uit Moskou, tekende een contract om gewonde soldaten te behandelen in Voronezh, Rusland, vlakbij de grens met Oekraïne. Hij stopte met het bellen van zijn vrouw, Natalia, op 24 september. Een week later hoorde ze van de Russische militaire hotline dat hij in Oekraïne vocht als onderdeel van een tankeenheid, zei ze in een online video.
Naarmate het onbehagen toeneemt, worden mannen van militaire leeftijd aan de grenzen teruggestuurd terwijl ze het land proberen te verlaten. In maart, weken nadat Poetin de invasie had gelanceerd, beloofde hij dat er geen mobilisatie zou plaatsvinden. Maar vorige maand verwierp hij de stilzwijgende verzekering dat het conflict alleen door professionele soldaten zou worden uitgevochten in ruil voor de passieve aanvaarding van de oorlog door het Russische publiek. De wijdverbreide woede over de aankondiging van Poetin op 21 september suggereert dat de publieke steun voor de oorlog lager is dan het Kremlin beweert.
“Het is de kwelling van het regime, want een vrij algemene mening in Rusland is nu dat deze oorlog verloren is”, zei Sverdlin. “En het lijkt erop dat alleen het uitdelen van dagvaardingen, het vasthouden van vele duizenden mensen en het naar de oorlog sturen dit regime gewoon wat meer tijd geeft. Maar het is gewoon tijd kopen, want het is duidelijk dat deze mensen die nu op straat werden betrapt, geen goede soldaten zullen zijn omdat ze niet weten hoe ze moeten vechten.”
Naarmate het verzet toeneemt, confronteren sommige Russen de autoriteiten en nemen ze video’s op. Een vrouw hekelde een team in de lobby van haar flatgebouw in St. Petersburg. Een Russische vrachtwagenchauffeur plaatste een video waarin hij zichzelf confronteert met een politieagent en een militaire rekruteringsfunctionaris die hem naar het rekruteringskantoor probeerden te brengen.
‘Ik geef niets om je mobilisatie. Jij bent degene die in aanmerking komt, niet ik. Jij hebt toch een pistool, ik niet. Waarom ga je jezelf niet mobiliseren?”
De politieagent probeerde een aanklacht te schrijven en eiste de documenten van de bestuurder.
‘Ik geef je mijn documenten niet. Waarom zou ik?” de vrachtwagenchauffeur zei: “Als je er niet in slaagt om orde te scheppen in jouw land, waarom zou je het dan in een ander land doen? En hoe? Door het gewoon helemaal te vernietigen?”
In het rumoerige rumoer van het militaire rekruteringsbureau waar Alexei terechtkwam, zei hij, waren veel van de mannen opgewonden, sommigen waren woedend en anderen kromp in zichzelf. Ze stonden in de rij bij het ene kantoor na het andere, waar ze de militaire dagvaarding moesten ondertekenen, hun documenten moesten overleggen en een medisch onderzoek moesten ondergaan. Velen waren kantoorpersoneel in beslag genomen op straat. Een paar “vreemden” vertelden Alexei dat ze vrijwilligers waren, op zoek naar een opwindende verandering van levensstijl.
Hij was geschokt door hoeveel mannen gedwee de legeruniformen aantrokken die hen werden overhandigd en zich lieten meenemen, blijkbaar rechtstreeks naar trainingsbases. Een van zijn collega’s was onder hen.
“Ik zag mannen die verdwaald en verward waren, en tegelijkertijd erg zwak”, zei hij. “Ze wilden niet voor zichzelf vechten. Ze kregen papieren en ondertekenden ze allemaal gehoorzaam. Ze waren niet gefocust. Ze staarden gewoon de ruimte in, alsof ze het hadden opgegeven.”
Voor Alexei gingen de dreigementen en bluf uren door terwijl functionarissen hem onder druk zetten om de militaire dagvaarding te ondertekenen. Hij weigerde. De politie werd gebeld. Zij ondernam geen actie, maar een politiebewaker bij de deur liet hem niet vertrekken.
Hij keek naar de rijen nerveuze mannen. De dronken stadswerker lag in een diepe slaap. Een lid van de speciale politie van de Russische garde kreeg een luidruchtige driftbui over de poging om hem in dienst te nemen.
Alexei belde een advocaat. Hij ging het kantoor van de militaire commissaris binnen, filmde hem op zijn mobiel en eiste de wettelijke basis om hem vast te houden.
“Hij werd erg boos en schreeuwde tegen me dat ik zijn kantoor moest verlaten.” Om 20.00 uur mocht hij eindelijk vertrekken. Nu wil hij Rusland verlaten, maar vreest dat hij aan de grens kan worden ingelijfd.
“Ik wil wachten tot dit voorbij is, op een veilige plek.”